Ζωγραφίζοντας τα Χριστούγεννα

Το άρθρο δημοσιεύθηκε πρώτη φορά τον Δεκέμβριου του 2019, στο τεύχος #72

Κάθε χρόνο τέτοια περίοδο, ο καθένας μας περιμένει τα δικά του λευκά Χριστούγεννα! Οικογενειακά, μοναχικά, παραδοσιακά, πάνω απ’ όλα «βουτηγμένα» στην Αγάπη. Ευχετήριες κάρτες γεμίζουν ασφυκτικά τα σακιά των ταχυδρόμων, που σαν άλλοι Αγιοβασίληδες θα μοιράσουν τις Ευχές μας. Απολαύστε τέσσερις πίνακες Ελλήνων ζωγράφων που έχουμε σίγουρα αποστείλει σε αγαπημένα μας πρόσωπα μέσω Χριστουγεννιάτικης κάρτας! “Κάλαντα” του Νικηφόρου Λύτρα του εκπρόσωπου της ηθογραφικής ζωγραφικής. “Καλικάντζαροι” του Παναγιώτη Τέτση που δημιούργησε μια προσωπική αντίληψη του εξπρεσιονισμού, “Χριστουγεννιάτικο Δέντρο” του Χατζηκυριάκου Γκίκα ο οποίος μεταμόρφωσε της ακαδημαϊκή ελληνική τέχνη σε μοντέρνα… Και το “Έλατο” του Σπυρίδωνα Βικάτου, με νοηματική εμβάθυνση στο χρώμα και στην απόδοση. Πίνακες που αποπνέουν το γνήσιο Πνεύμα των Χριστουγέννων! Έντονα χρώματα, ήθη και έθιμα, η παιδική παρουσία και η απεικόνιση καλικαντζάρων «ξυπνάνε» τις αισθήσεις μας και μας κοινωνούν τη μυσταγωγία της εποχής! Αφεθείτε λοιπόν στη μαγεία που μόνο η Τέχνη μπορεί να προσφέρει!

Αγγελική-Ειρήνη Μήτση
Συντηρήτρια Έργων Τέχνης & Αρχαιοτήτων

Τα κάλαντα του Νικηφόρου Λύτρα

Νικηφόρος-Λυτρας-Τα-καλαντα

Πρώτη φορά είδα “τα κάλαντα” του Νικηφόρου Λύτρα. Δεν πρόκειται για πίνακα, αλλά για ολόκληρο χριστουγεννιάτικο έργο. Σε έναν τοίχο τυλιγμένο με το παραμυθένιο φως του φεγγαριού, προβάλλεται το έπος ενός λαού, η περιπετειώδης ιστορία ενός έθνους. Η αρχοντική δόξα της κλασσικής εποχής συζεί με την καθαρή απλότητα της λαϊκής κουλτούρας και επιτρέπει σε μια ταπεινή σκούπα να στέκεται δίπλα στην Νίκη της Σαμοθράκης.

Αμέσως από πάνω, μια γυναίκα με ένα μωρό στην αγκαλιά, αντικαθιστά περίφημα μια εικόνα της Παναγίας, δικαιολογώντας εκείνη την πρωτοφανή και ριζωμένη ανοχή που επέτρεψε πάντα μια συνύπαρξη του παγανισμού με την χριστιανική θρησκεία. Και τα παιδιά που τραγουδούν τα κάλαντα, μήπως συμβολίζουν την κάθε ήπειρο που μοιράζει την γέννηση μιας καινούριας μέρας που οφείλει τα πρώτα της βήματα στην αρχαία ελληνική πρωτοβουλία;

Στο βάθος του πίνακα, πίσω από τον τοίχο, καλυμμένο από ένα ξερό δένδρο, υπάρχει ένα παιδάκι σκαρφαλωμένο, που κοιτά με λυπημένα μάτια. Μάλλον γιατί έξω, από το φως του πολιτισμού, υπάρχει μόνο το σκοτεινό παρόν της επιβίωσης.

Uberto Davoli, Αρθρογράφος

Οι Καλικάντζαροι  του Παναγιώτη Τέτση

Τέτσης.Καλικάντζαροι

Στην σύνθεση του έργου της γέννησης πάρθηκε υπ’ όψη η ηθική σημασία. Η γέννηση τοποθετείται «εν μέσαις Αθήναις», στην οδό που τιμάται ο θεός Αίολος των αέρηδων. Σπήλαιο είναι το αρχαίο ρολόι, κάθε στιγμή να ξυπνά μέσα μας η αγάπη. Οι άντρες με τα χέρια γεμάτα, από αγάπη για τον πλησίον, όπως έχει κατανοηθεί από τους αρχαίους βυζαντινούς και νέους χρόνους.

Το άστρο με βυζαντινή χροιά, μοιάζει με εορταστικό πυροτέχνημα. Οι λαϊκοί τύποι γλεντούν και χορεύουν με όργανα και γιορτάζουν. Η γυναίκα στο πηγάδι σπάζει με τρόμο το σταμνί,τη στιγμή που ξεπροβάλλει ο Ψιλοβελώνης και σέρνει το τσούρμο των Καλικαντζάρων. Έρχονται μαζί με τον Χριστό – Ισοδύναμα το καλό και το κακό. Το καλό όμως νικά. Οι ‘Αγγελοι, οι Αέρηδες-σύμβολο της κλασικής Παιδείας, τα Ιερά της Γέννησης Πρόσωπα και η ελληνική Φουστανέλα, σύμβολο των αγώνων για Ελευθερία, πρέπει να μένουν άθικτα και ζωντανά ανάμεσά μας, πλαισιωμένα από τους λαϊκούς ανθρώπους.

Άννα Στάικου, με αμηχανία αυτοαναφοράς
Για λογαριασμό της εφημερίδας όμως δηλώνω Νομικός και Συγγραφέας

Το Χριστουγεννιάτικο  δέντρο του Νίκου Χατζηκυριάκου Γκίκα, 1960

Χ´´Γκίκας.Ελατο

Από τους πιο ενδιαφέροντες πίνακες με χριστουγεννιάτικο θέμα της Ελληνικής Ζωγραφικής, ‘Το Χριστουγεννιάτικο Δέντρο’ ανήκει σ’ έναν από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες της γενιάς του ’30, τον Νίκο Χατζηκυριάκο Γκίκα.  Η γενιά του ’30 αποτέλεσε ορόσημο για την Ελληνική Τέχνη, τόσο την εικαστική όσο και την λογοτεχνική, φέρνοντας τον νεωτερισμό και τον πειραματισμό στο προσκήνιο, και δημιουργώντας μια ρήξη με την αυστηρή ακαδημαική τέχνη του παρελθόντος.

Στο εν λόγω έργο, σε συνεπαίρνουν τα λαμπερά και έντονα χρώματα, σε παρασύρει το αίσθημα κίνησης και ρυθμού του περιβάλλοντος, γοητεύεσαι από την πολυεπίπεδη, αλλά όχι φλύαρη σύνθεση και το φως φέρνει στο νου το ελληνικό φως που δεν μοιάζει με κανένα άλλο.  Κι αν οι γραμμές του πίνακα σου θυμίζουν Πικάσο ή Ματίς, δικαιολογημένα, αφού ο Χατζηκυριάκος Γκίκας έχει επηρεαστεί πολύ και από τους δυο, ενσωματώνοντας όμως στα μοντέρνα κινήματα της ευρωπαικής τέχνης, στοιχεία ελληνικότητας.

Ουρανία Παπακώστα, Ιστορικός της Τέχνης

Το χριστουγεννιάτικο δένδρο . Λάδι σε καμβά, ανήκει στη Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδος, Σπυρίδων Βικάτος

Βικάτος.Ελατο

Κατά τους ειδικούς, το έργο θυμίζει Φλαμανδούς ζωγράφους του 17ου αιώνα. Για μια απλή φιλότεχνη όπως η αφεντιά μου, βγάζει μοναδική τρυφερότητα και νοσταλγία. Νοσταλγία που πονάει…Τα λάτρευα τα Χριστούγεννα. Τώρα, με τόσες απώλειες, τα περνάω… διεκπεραιωτικά! Ας είναι ! Πίσω στον πίνακα, που είναι και ο πλέον αγαπημένος μου με αυτό το θέμα! Η συνύπαρξη τριών γενεών, οι εκφράσεις των ενηλίκων και η παιχνιδιάρικη διάθεση των παιδιών είτε με την κούκλα-παιχνίδι είτε με το κλαδί του δέντρο, το καθαρά αστικό περιβάλλον στα έπιπλα και τα ρούχα. Η μαγεία των Χριστουγέννων δοσμένη με λιτότητα και μέτρο… Η Κεφαλλονίτικη καταγωγή του ζωγράφου, που υπήρξε ένας από τους τελευταίους εκπροσώπους της «Σχολής του Μονάχου» και το γεγονός ότι είχα τη χαρά να γνωρίσω απογόνους του, μου τον καθιστά περισσότερο οικείο.

Σύλλια Καλλιμάνη, Πύργος, Θήρας 54