Σχετίζομαι σημαίνει αισθάνομαι

Η πόλη προσπαθεί να ερωτευτεί…

Προσπαθεί; Τα καταφέρνει; Αγωνιά; Παραιτείται; Ανάλογα τη φάση, παίζει και το ανάλογο ρήμα. Ένα είναι το σίγουρο: κανείς δεν ξέφυγε από τα βέλη του έρωτα. Η πόλη είναι παθιασμένη, διψά για ένωση, μισεί τη μοναξιά, ακόμη κι αν την ευνοεί. Ο μήνας του έρωτα μπήκε φουριόζος. Αλλά ποιος μήνας δεν ομόρφυνε από έρωτα;

Άντα Κουγιά

Σχετίζομαι σημαίνει αισθάνομαι

Γιατί οι άνθρωποι την εποχή της μετανεωτερικότητας (postmodernism) που ζούμε είμαστε τόσο μόνοι;

Γιατί ενώ βρισκόμαστε πιο κοντά από ποτέ ο ένας στον άλλο, έχοντας μόνο έναν τοίχο να μας χωρίζει ή το πολύ μερικές ώρες ταξίδι, δυσκολευόμαστε τόσο να βρούμε ένα ταίρι; Πώς είναι δυνατόν, έχοντας τόσο εύκολη πρόσβαση και άπειρες επιλογές στην επικοινωνία, να μην μπορούμε να έχουμε έναν άνθρωπο στη ζωή μας;

Είναι ερωτήματα για τα οποία πολύ συχνά διαβάζουμε, συζητάμε, ακούμε. Σίγουρα πρόκειται για ένα φαινόμενο που απασχολεί, προβληματίζοντας βαθιά. Οι αιτίες είναι ποικίλες, πολυδιάστατες και σύνθετες. Έχουν γίνει πολλές προσπάθειες να εξηγηθεί αυτή η πραγματικότητα και πολλές απαντήσεις έχουν δοθεί. Ίσως, όμως, η απάντηση να βρίσκεται για άλλη μια φορά σε αυτό που προσωπικά θεωρώ τη βασική αιτία όλων των συμπεριφορών μας. Σε αυτό που καθορίζει είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα τη ζωή μας. Και αυτό δεν είναι άλλο από τα συναισθήματά μας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, αναφέρομαι στο φόβο και όλες τις αποχρώσεις του, όπως το άγχος, την αγωνία, τον πανικό, τον τρόμο.

Ο φόβος αξιολογείται ως το βασικότερο και πλέον χρήσιμο για την επιβίωσή μας συναίσθημα. Στη φύση είναι αυτό που διατηρεί τα πλάσματα στη ζωή, προστατεύοντάς τα από τον κίνδυνο. Το ίδιο ισχύει και για τον άνθρωπο, καθώς είναι εκεί για να μας κρατάει ζωντανούς και μακριά από ό,τι μας απειλεί. Υπάρχει όμως κι ένα κατώφλι το οποίο, αν κάποιος το διαβεί, ο φόβος από συναίσθημα που δίνει ζωή μετατρέπεται σε ένα συναίσθημα που αφαιρεί από τη ζωή. Φοβάμαι την απόρριψη ή τη δέσμευση συχνά σημαίνει δεν προσπαθώ, άρα δίνω στον εαυτό μου λιγότερες ευκαιρίες να βιώσω εμπειρίες που επιθυμώ, πέρα από αυτές που μπορεί να μου δοθούν χωρίς κόπο.

Ασφαλώς, θα πει κάποιος, πως δεν είναι μόνο αυτό. Φυσικά και δεν είναι μόνο αυτό. Όπως είπαμε και πιο πάνω, οι αιτίες που οι άνθρωποι όλο και περισσότερο δυσκολεύονται να κάνουν ουσιαστικές σχέσεις είναι πολλές. Για παράδειγμα, ένας λόγος είναι ότι νομίζουν (χωρίς ασφαλώς να ισχύει) ότι δεν τις έχουν και τόσο πολύ ανάγκη. Καθώς υπάρχουν άπειρες πηγές πρόσκαιρης ατομι(κιστι)κής ευχαρίστησης, οποιαδήποτε αφορμή ξεβολέματος μοιάζει ανούσια. Αν θέλω φίλους, μπαίνω στο fb, στο instagram ή κάτι παρόμοιο. Αν θέλω σεξ, βλέπω πορνό, μπαίνω στο tinder ή κάτι παρόμοιο. Γιατί να αναζητήσω μια σχέση που θα μου δώσει και τα δύο (και φυσικά πολλά περισσότερα, λέω εγώ, αλλά αυτό είναι μια άλλη κουβέντα για κάποια άλλη φορά), αλλά θα χάσω την ασφάλεια της απόστασης, την ευκολία του πρόσκαιρου, τη δυνατότητα της πολλαπλής επιλογής; Καλά είμαι έτσι… Φυσικά, ελάχιστοι συμπεριφέρονται με αυτόν τον τρόπο συνειδητά. Η συντριπτική πλειοψηφία δηλώνει μετ’ επιτάσεως πόσο πολύ επιθυμεί μια σχέση — και το θέμα είναι ότι το εννοεί…

Όμως ο πραγματικός λόγος των δυσκολιών μας είναι άλλος. Είναι ακριβώς αυτό το συναίσθημα του φόβου. Συχνά οι άνθρωποι φοβόμαστε τις αλλαγές, προτιμάμε το γνώριμο κι ας μην είναι αυτό που πραγματικά επιθυμούμε, μας τρομάζει η απόρριψη, η δοκιμασία, το κάθε είδους πρόβλημα, η ανάληψη της ευθύνης, αλλά κυρίως μας τρομάζει η απώλεια, ο χωρισμός, το πένθος. Όταν βάζουμε μια ζωή στη ζωή μας, (θα έπρεπε να) αποδεχόμαστε τη βεβαιότητα ότι τα πράγματα δεν θα πάνε πάντα όπως επιθυμούμε και όπως έχουμε ονειρευτεί. Η ζωή μας τις περισσότερες φορές δεν είναι ένα ατελείωτο πάρτι. Έχει σχεδόν πάντα και σχεδόν για όλους μας και δύσκολες και δυσάρεστες στιγμές, ιδιαίτερα όταν υπάρχουν και άλλοι μέσα σε αυτήν. Ασφαλώς και υπάρχουν επιλογές. Αν δεν θέλουμε να πονέσουμε από τη συνύπαρξή μας με κάποιον άλλο, μπορούμε να παραμείνουμε στην ασφάλεια του σπιτιού μας, στην προστασία των τεσσάρων τοίχων του δωματίου μας. Εκεί είναι σίγουρο πως δεν κινδυνεύουμε να πληγωθούμε από τους ανθρώπους. Εκεί δεν μπορεί κανείς να μας βλάψει, γιατί εκεί δεν υπάρχει κανένας. Ίσως ούτε κι εμείς. Γιατί δεν ξέρω αν είναι ζωή αυτό που θα μας έχει απομείνει…

Σταύρος Μπουγκάς
Ψυχολόγος, Ευελπίδων 13 Αθήνα
athens-psychologist.gr

Ο Σταύρος Μπουγκάς είναι ψυχολόγος, απόφοιτος του Παντείου Πανεπιστημίου, με εκπαίδευση στη συστημική και συνθετική προσέγγιση και στη συμβουλευτική. Τα τελευταία χρόνια ζει και εργάζεται στην Κυψέλη. Είναι παντρεμένος και έχει έναν γιο.