Η «Νύχτα των Δολοφόνων» του Χοσέ Τριάνα, από την ομάδα α-silen[θ]io

Η «Νύχτα των Δολοφόνων» του Χοσέ Τριάνα στο Θέατρο 104 από την ομάδα α-silen[θ]io σε μετάφραση Γιάννη Θηβαίου και σκηνοθεσία Δανάης Κατσαμένη.

Εάν εξαιρέσεις το εκκωφαντικό «ηχητικό τοπίο», η όποια κινησιολογική υπερβολή συνέβαλε τα μάλα σε έναν οργιαστικό ρυθμό διονυσιακού-καρναβαλικού τύπου.

Στο θέατρο υπάρχει η σιωπή και η παύση. Πολύ σημαντικές τόσο για την εμπέδωση τού κοινωνουμένου μηνύματος όσο και για την συναισθηματική μέθεξη των θεατών.

Ιδιότυπο «θέατρο εν θεάτρω» αυτό το πολυεπίπεδο παιχνίδι φαντασιώσεων (όπως στις «Δούλες» τού Ζενέ) δίνει σε σκηνοθέτη και ηθοποιούς τη δυνατότητα να μετεξελιχθούν επί σκηνής, εφ’ όσον η διατιθεμένη πλαστικότητα επεξεργάζεται εις το έπακρον.

Η ενσυναίσθηση τού επαρκούς θεατή δεν είναι ταυτόσημη με την προσέγγιση τού ρόλου από τον ηθοποιό κατά τη διάρκεια τού ρόλου. Ειδικά για την παράσταση, ισχύει απαρέγκλιτα το περίφημο «Παράδοξο τού Diderot», σύμφωνα με το οποίο δραματικό πρόσωπο και ερμηνευτές δεν πρέπει να ταυτίζονται αλλά να τέμνονται μόνον ως προς τις παράλληλες προσλαμβάνουσες εικόνες και σχετικές εμπειρίες, πάνω στις οποίες χτίζεται ένας ρόλος και του προσδίδονται οι απαραίτητες λεπτομέρειες που τον καθιστούν μεν αληθοφανή, σε καμία περίπτωση όμως δεν πρέπει να δημιουργείται η σύγχυση για το εάν και κατά πόσον ο επί σκηνής δρων μιλάει κυρίως για τον εαυτό του.

Αυτή η εξατομίκευση μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους, κυρίως μέσω κάποιας μανιέρας ή μιας μάσκας που φοράει ο καλλιτέχνης και γίνεται ο ίδιος persona αναγνωρίσιμη (και οπωσδήποτε grata, όπως στην περίπτωση δημοφιλών σταρ).

Στην συγκεκριμένη περίπτωση δεδομένου τού περιορισμένου χώρου τής ισόγειας σκηνής, είδαμε τους ηθοποιούς να σωματοποιούν τις ψυχολογικές μεταπτώσεις των προσώπων που εκλήθησαν να ερμηνεύσουν και να ιδρώνουν, να πασχίζουν να μεταβούν από το «έργο μέσα στο έργο» στον καθαυτό πρωταρχικό τους ρόλο (που παρέμεινε θολός μέχρι το τέλος).

Η συγκεκριμένη παραγωγή χρειάζεται περισσότερο σκηνοθετικό και δραματουργικό σχολιασμό για να μην προσκρούει στις αντιληπτικές ικανότητες τού συνήθους θεατή που δεν έχει καμία όρεξη να λύνει γρίφους μετά από μια κουραστική μέρα στη δουλειά.

Οφείλω να παρατηρήσω πως τόσο οι πολυπαιγμένες «Δούλες» τού Ζενέ (1947) όσο και τα «Τρομερά παιδιά» του Κοκτώ (1950) είναι απλούστερα, φιλικότερα στην προσέγγισή τους από το ούτως ή άλλως πολιτικώς αλληγορικό έργο τού Κουβανού Χοσέ Τριάνα με τον κρυπτικό τίτλο «Η νύχτα των δολοφόνων» (γραμμένο το 1964, αναφέρεται όμως στην Κούβα τής δεκαετίες τού 1950). Το εάν εγνώριζε ή όχι αυτά τα έργα και εάν επηρεάστηκε ή όχι από τους εν λόγω συγγραφείς είναι αντικείμενον ερεύνης.

Επιστρέφοντας στο συγκεκριμένο παραστασιακό γεγονός τής Πέμπτης 30 Μαρτίου 2023, οφείλω να παραδεχτώ πως βρέθηκα αντιμέτωπος με μία αγχωτική και αγχογόνο αντιμετώπιση τού επαγγελματικώς μεταφρασμένου κειμένου. Πουθενά δεν αναφέρεται κάποιου είδους δραματουργική επεξεργασία ή επέμβαση δίκην διασκευής.

Βεβαίως, εάν αφεθείς εγκαταλείποντας την επείγουσα προσπάθεια να καταλάβεις, να κατανοήσεις σε όλα της τα στάδια μία τρομακτική φαρσοκωμωδία με ζοφερές απολήξεις, τότε απομένει η όποια αισθητική απόλαυση τού επιτρέπει η μεγαλόφωνη αυτή επίδειξη παιδικότητας.

Δεν πρόκειται φυσικά για παλιμπαιδισμό, αλλά για αυτή την φροϋδική, ψυχαναλυτική μανία να δραματοθεραπευόμαστε δια της επαναλήψεως τού παραπόνου και της τελετουργικής αναμοχλεύσεως τού τραύματος. Μου θυμίζει τη μανία κάποιων παιδιών να ξαναματώνουν τις όποιες πληγές κοντεύουν να κλείσουν αφαιρώντας το «κακαδάκι».

Αυτό το θεωρώ κατ’ αρχήν αντιαισθητικό (τόσο στην πραγματική ζωή όσο και στο θέατρο).
Έτσι δεν απόλαυσα το όλον θέαμα, περίμενα με ανυπομονησία να τελειώσει, πονούσαν τα αυτιά μου, αδυνατούσα να ταυτιστώ ή να βρω κάποιο κοινό σημείο με τα ομιλώντα πρόσωπα, δεν κινητοποιήθηκε κατ’ ελάχιστον ο συνήθως υπερδραστήριος νοητικός μου μηχανισμός και η κριτική μου δεξιότητα έτεινε προς το πικρόν (ουχί όμως πικρόχολον)…

Παρ’ όλα αυτά και μη θέλοντας να σας επηρεάσω, πρέπει και οφείλω να παρατηρήσω πως το κοινό αντιδρούσε με σιγανά επιφωνήματα και με τις διαφοροποιήσεις τής αναπνοής του (άλλοτε κοινής κι άλλοτε σποραδικής).

Θερμό το χειροκρότημα στο τέλος, υποκλίθηκε και η σκηνοθέτις, όχι όμως και ο δεινός, πολύπειρος μεταφραστής που απέδωσε το βέλτιστον.

Από τις λίγες φορές κριτικής αμηχανίας, όχι όμως και δυστοκίας.

Εν πάση περιπτώσει, δείτε αυτή την παράσταση. Μπορεί να βρείτε και να ανακαλύψετε στοιχεία που ο δικός μου ψυχοσωματικός-νοητικός οργανισμός δεν τα θεώρησε μήτε εύληπτα μήτε ευπρόσδεκτα.

Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας
https://konstantinosbouras.gr

Info από το Δελτίο Τύπου:
ΧΟΣΕ ΤΡΙΑΝΑ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΜΑΔΑ α-silen[θ]io
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ ΔΑΝΑΗ ΚΑΤΣΑΜΕΝΗ
Trailer:

Η «Νύχτα των Δολοφόνων» του Χοσέ Τριάνα έρχεται στο Θέατρο 104 από την ομάδα α-silen[θ]io σε μετάφραση Γιάννη Θηβαίου και σκηνοθεσία Δανάης Κατσαμένη από τις 22 Φεβρουαρίου και κάθε Τετάρτη και Πέμπτη στις 21:15.
Κούβα. Δεκαετία του ‘50. Λίγο προτού ξεσπάσει η Κουβανική επανάσταση. Μια οικογένεια. Μικρογραφία της κοινωνίας, η οποία βρίσκεται σε σήψη. Οι τρεις ήρωες του Χοσέ Τριάνα μέσα από ένα άγριο παιχνίδι εναλλαγής ρόλων, ρισκάρουν, οργανώνουν, δοκιμάζουν τις αντοχές και τα όρια τους με σκοπό τη σύγκρουση και το γκρέμισμα του αναχρονιστικού κατεστημένου. Είναι σωστή η επιλογή τους; Έχουν το δικαίωμα να προβούν σε μια τέτοια πράξη; Τη στιγμή που το «παλιό» -μάταια- προσπαθεί να επιβάλλει με κάθε τρόπο «όλα να παραμείνουν ακίνητα» έχουν ήδη αρχίσει να κυοφορούνται οι νέες ιδέες. Οι ιδέες της ανατροπής.
Η «Νύχτα των Δολοφόνων» γράφτηκε το 1964, από τον Κουβανό συγγραφέα Χοσέ Τριάνα, πέντε χρόνια μετά τη νίκη της κουβανικής επανάστασης. Ανέβηκε για πρώτη φορά στην Αβάνα το 1965 , μεταφράστηκε και παίχτηκε σε πολλές χώρες του κόσμου. Ο Χοσέ Τριάνα γεννήθηκε στην Καμαγουέη της Κούβας το 1931. Από το 1950 ταξιδεύει στην Ευρώπη. Τον Ιανουάριο του 1959 ο Τριάνα επιστρέφει στην εξεγερμένη Κούβα για να υποστηρίξει την επανάσταση και το 1965 βραβεύεται με το «Premio Casa de las Américas de Teatro» για το έργο «Η Νύχτα των δολοφόνων», έργο που του χαρίζει διεθνή αναγνώριση.
Το έργο του Χοσέ Τριάνα είναι μια αλληγορία της πολιτικής κατάστασης στην Κούβα λίγο πριν την εκπνοή της δεκαετίας του ’50. Με το κάλεσμα για επανάσταση να αντηχεί στην ανάγκη των ηρώων- του Λάλο, της Κούκα και της Μπέμπα – να ξεπεράσουν τον φόβο τους και να ανατρέψουν το καθεστώς. Η ατμόσφαιρα καταπίεσης τους παγιδεύει σε έναν κόσμο ασφυκτικό, αδιέξοδο, ξένο και κλειστό. Τρία αδέρφια που επαναλαμβάνουν συνέχεια ένα αιματηρό συμβολικό παιχνίδι. Κανείς δεν ξέρει πότε θα ξαναρχίσει, από ποιον κι από ποια μεριά. Ποιος θα έχει το θάρρος να το φτάσει μέχρι το τέλος;

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Κείμενο: Χοσέ Τριάνα
Σκηνοθεσία: Δανάη Κατσαμένη
Μετάφραση: Γιάννης Θηβαίος
Σχεδιασμός Φωτισμών: Μανώλης Μπράτσης
Μουσική Σύνθεση: Δημήτρης Ανδρονιάδης
Επιμέλεια Κίνησης: Άννα Λιανοπούλου
Φωτογραφίες: Λοΐζος Καμπούρης, Άκης Βαλεργάκης
Graphic design: Αριάδνη Μιχαηλάρη
Επικοινωνία: Χρύσα Ματσαγκάνη

Ερμηνεία
Γιώργος Δρίβας, Βίκυ Λέκκα, Αριάδνη Μιχαηλάρη

Πληροφορίες Παράστασης

Ημέρες & ώρες παραστάσεων
Τετάρτη και Πέμπτη στις 21:15

Τιμές εισιτηρίων
Γενική Είσοδος: 15€
Μειωμένο (φοιτητών- ανέργων): 12€

Διάρκεια παράστασης: 90 λεπτά χωρίς διάλειμμα

Προπώληση εισιτηρίων: Viva.gr
https://www.viva.gr/tickets/theater/i-nyxta-ton-dolofonon/

Θέατρο 104
Ευμολπιδών 41, Γκάζι
(Σταθμός μετρό: Κεραμεικός)
Τηλέφωνα επικοινωνίας: 210 3455020 & 695126982 | Facebook | www.104.gr