Η Σαρακοστή και πού θα τη γευτούμε
Σαρακοστή
Η μεγαλύτερη σε σημαντικότητα νηστεία της ορθόδοξης εκκλησίας. Παλαιότερα διαρκούσε όντως 40 ημέρες. Αργότερα, προστέθηκε στη σαρακοστή και η μεγάλη εβδομάδα κι έτσι διαρκεί πλέον 48 ημέρες. Ξεκινάει, λοιπόν, την Καθαρά Δευτέρα και τελειώνει το βράδυ του μεγάλου Σαββάτου, μετά την ανάσταση. Ανεξάρτητα από την πίστη του καθενός και από το κατά πόσο ακολουθεί το θρησκευτικό κομμάτι της σαρακοστής, η περίοδος αυτή είναι γεμάτη με έθιμα που ελάχιστους αφήνουν ασυγκίνητους και αμέτοχους.
Τα έθιμα κρύβουν μέσα τους στοιχεία για την ίδια τη ζωή, τις αντιθέσεις της και τις μεταβάσεις της. Όλα στη ζωή είναι συνέχειες, διαδοχές. Ακόμη κι αν κάποιος δεν είναι θρήσκος, έχει σημασία να μελετάει την αλληλουχία αυτών των πραγμάτων, γιατί πάντα φανερώνουν κάτι που βοηθάει τη σκέψη.
Πίνακας: Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας “Χαρταετοί στην Ακρόπολη”
Η Σαρακοστή έρχεται μετά από τις Απόκριες — περίοδο ξεφαντώματος που το σώμα και το πνεύμα αφήνονται ελεύθερα να εκφραστούν, ακόμη και μέσα από ακραίες συμπεριφορές. Η Σαρακοστή, ως περίοδος αποχής, μέσω της νηστείας κατά βάση, μπορεί να χαρακτηριστεί ως μία περίοδος αναδίπλωσης και ηρεμίας μέχρι το επόμενο ξεφάντωμα, της φύσης αυτή τη φορά, την Άνοιξη. Δεν έχει μεγάλη σημασία το αν θα ακολουθήσει κανείς τη νηστεία. Η σημαντικότητα βρίσκεται στη φιλοσοφία πίσω από τις καταστάσεις και η σκέψη πάνω σε αυτά είναι αυτή που τελικά παράγει ουσία.
ΤΟ ΤΡΙΚΥΚΛΟ
25 χρόνια παρόντες
Στο Τρίκυκλο διατηρούμε την επαφή με τη γεύση, την τέχνη, τη μουσική και φυσικά τους φίλους καθ’ όλη τη διάρκεια της Σαρακοστής. Αυτό είναι άλλωστε και το μότο του μαγαζιού. Γευόμαστε γαρίδες σχάρας, χταπόδι ξυδάτο ή σχάρας και μύδια σαγανάκι βουτηγμένα σε σάλτσα ντομάτας. Οι σουπιές σπετζοφάι είναι η φετινή προσθήκη που δεν πρέπει να χάσετε με τίποτα! Συνοδεύουμε τα μοσχομυριστά θαλασσινά μας με λαχανικά σχάρας, ντοματοκεφτέδες και μελιτζανοσαλάτα, ενώ το κέφι ανεβαίνει με κρασάκι από εξαιρετικούς ασκούς και αποστάγματα από όλη την Ελλάδα. Η παρέα μαζεύεται στο Τρίκυκλο για να φάει και να διασκεδάσει με έντεχνα και παλιά λαϊκά ακούσματα, ενώ κάθε Σάββατο απολαμβάνει το ζωντανό πρόγραμμα.
Πυθέου 34 – Θ. Γεωμέτρου 1, Νέος Κόσμος
τ.: 210 92 32 384
fb: Το Τρίκυκλο-To Trikyklo
ig: totrikyklo
www.totrikyklo.gr
TO ΑΥΓΟ ΤΟΥ ΚΟΚΚΟΡΑ
Καλωσορίζει τη Σαρακοστή
Σε ένα ιστορικό κτίριο του 1933, στο Μεταξουργείο, στεγάζεται το νοστιμότερο «Αυγό του Κόκκορα». Από τις 12 το μεσημέρι μέχρι και τη 1 το βράδυ, η κουζίνα παίρνει φωτιά και η γειτονιά μοσχοβολά γευστικά αρώματα. Θαλασσινά φτιαγμένα με μεράκι, όπως τσιπούρα σχάρας και μπακαλιάρος σκορδαλιά, συνοδεύουν την περιβόητη σαλάτα Αυγό του Κόκκορα. Το πολύχρωμο ριζότο με γαρίδες έρχεται στο τραπέζι μας, αφού μας άνοιξε η όρεξη με τη μαραθόπιτα. Και η φετινή Σαρακοστή θα μας βρει με κέφι σε έναν γευστικό περίπλου ‒πού αλλού;‒ στην αυλή του «Αυγού του Κόκκορα»!
Μυλλέρου 25, Μεταξουργείο | Τ.: 217 70 50 103
fb: Το Αυγό Του Κόκκορα Μεταξουργείο | www.toavgotoukokkora.gr
ΡΟΖΑΛΙΑ
Σαρακοστιανό τραπέζι με οικογένεια και φίλους
Πρωταγωνιστές στη Ροζαλία είναι τα μαγειρευτά, με τους γίγαντες στο φούρνο, τα ρεβίθια με γλυκά χόρτα και τις σουπιές γιουβέτσι με σπανάκι να κατέχουν εξέχουσα θέση λόγω των ημερών. Όπως και τα κλασικά κι αγαπημένα καλαμαράκι τηγανητό, χταπόδι και γαρίδες στη σχάρα. Οι νηστίσιμοι μεζέδες δεν θα μπορούσαν να λείπουν από τον κατάλογο: χειροποίητος λευκός ταραμάς, θράψαλο ξυδάτο και η ζεστή φάβα από το Φενεό είναι αυτά που αξίζει σίγουρα να δοκιμάσετε. Η Ροζαλία φροντίζει όχι μόνο για όσους θελήσουν να ξεπορτίσουν τις μέρες αυτές, αλλά και για όσους επιθυμούν να παραμείνουν στο σπίτι ή στο γραφείο φέρνοντας όλες τις γεύσεις στο χώρο σας.
Για τους πελάτες μας:
Σαράντα μέρες Λαγάνα! Στη Ροζαλία θα βρεις, καθ’ όλη τη διάρκεια της Σαρακοστής, παραδοσιακή, νόστιμη και καλοψημένη λαγάνα.
Βαλτετσίου 59, Αθήνα
Τ.: 210 380 2725
Site: www.rozalia.gr
Fb: Ροζαλια
Έθιμα για να θυμάσαι
Η κυρά-Σαρακοστή
Ένα έθιμο το οποίο συναντάται στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας, προφανώς με παραλλαγές από τόπο σε τόπο. Πρόκειται για ένα αυτοσχέδιο ημερολόγιο, με το οποίο μετρούσαν τις εβδομάδες μέχρι τη λήξη της Σαρακοστής. Τα χρόνια που τα ημερολόγια δεν ήταν τόσο διαδεδομένα, η κυρά-Σαρακοστή επιτελούσε το έργο αυτό, με χέρια σταυρωμένα σαν να προσεύχεται, χωρίς στόμα λόγω της νηστείας και με 7 πόδια, ένα για κάθε βδομάδα, από τις Απόκριες μέχρι το Πάσχα. Κάθε Σάββατο που περνούσε, έκοβαν και ένα πόδι, μέχρι να κοπεί και το τελευταίο το μεγάλο Σάββατο. Αυτό το ύστατο πόδι, σε κάποια μέρη το έβαζαν μέσα στο ψωμί της Ανάστασης και σε άλλα μέρη μέσα σε ξερά σύκα και όποιος το τύχαινε του έφερνε καλοτυχία. Η ίδια η κυρά-Σαρακοστή, αλλού φτιαχνόταν από χαρτί, αλλού από ζυμάρι με αλεύρι, αλάτι και νερό και αλλού ήταν μία υφασμάτινη κούκλα γεμισμένη με πούπουλα.
Η κυρά-Σαρακοστή ήταν τόσο διάσημη που είχε και το δικό της ποίημα
Την Κυρά Σαρακοστή
που είναι έθιμο παλιό
οι γιαγιάδες μας τη φτιάχναν
με αλεύρι και νερό.
Για στολίδι της φορούσαν στο κεφάλι της σταυρό
και το στόμα της ξεχνούσαν
γιατί νήστευε καιρό.
Και μετρούσαν τις ημέρες με τα πόδια της τα εφτά
κόβαν ένα τη βδομάδα, μέχρι να ‘ρθει η Πασχαλιά!!!
Από την Ελλάδα στον Πόντο
Στον Πόντο, είχαν έναν άλλον τρόπο να μετράνε τις εβδομάδες της σαρακοστής· τον κουκουρά. Έπαιρναν μία μεγάλη πατάτα ή ένα κρεμμύδι και κάρφωναν πάνω του 7 φτερά από κότα ή κόκορα. Τα έξι φτερά ήταν σκούρα και αυτό που συμβόλιζε τη Μεγάλη Εβδομάδα ήταν λευκό. Ένα-ένα βγαίνανε τα φτερά του κουκουρά, μέχρι να λήξει η σαρακοστή.
Ο κούκουρας εκτός από αυτοσχέδιο ημερολόγιο, ήτανε και ο φόβος και ο τρόμος των παιδιών. Οι μανάδες τον κρεμούσαν χαράματα της Καθαράς Δευτέρας από το ταβάνι για να μη γίνει αντιληπτή η διαδικασία από τα παιδιά του σπιτιού. Έτσι, τον βλέπανε ήδη κρεμασμένο το πρωί, όταν ξυπνούσαν, και αν τολμούσαν να ζητήσουν να φάνε κάποιο από τα απαγορευμένα λόγω νηστείας φαγητά, τα εκφόβιζαν λέγοντάς τους ότι θα τα φάει ο κουκουράς. Ίσως λίγο αντιπαιδαγωγικό, αλλά τουλάχιστον ευφάνταστο. Το πιο σημαντικό εδώ είναι ότι αν είσαι παιδί, πραγματικά πιστεύεις ότι θα μπορούσες να φαγωθείς από μία πατάτα με 7 φτερά. Μαγεία!
ATITAMOΣ
Όλες τις εποχές χρειαζόμαστε τις γεύσεις του «Ατίταμου»
Γεύσεις αυθεντικές και πλούσιες, πρώτης ποιότητας υλικά, μεράκι και αγάπη για το καλό φαγητό ανακατεύονται στα μαγειρικά σκεύη του Ατίταμου και φέρνουν στο πιάτο σου τα πιο νόστιμα πιάτα, σαρακοστιανά και μη! Παραδοσιακό μεζεδοπωλείο που έχει κερδίσει τις καρδιές μας, τόσο με τις επιλογές φαγητού όσο και με το κλίμα. Ο Ατίταμος είναι δίπλα μας μεσημέρια και βράδια, για τραπέζια με φίλους ή για γεύματα ανάμεσα στο τρέξιμο της καθημερινότητας. Αν αποφασίσετε να νηστέψετε, οι άνθρωποι του Ατίταμου ξέρουν πώς να νοστιμεύουν το κάθε πιάτο, δημιουργώντας συνταγές που θυμίζουν το οικογενειακό τραπέζι.
Kαποδιστρίου 2, Αθήνα | Τ.: 210 33 00 864
fb: Ατίταμος ig: atitamos
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΚΑΦΕΝΕΣ ΒΑΣΙΛΗ
Σπιτικά μεζεδάκια στην Καισαριανή
Ο καφενές του Βασίλη είναι ένα μέρος τόσο αυθεντικό που σε κάνει να νιώθεις σαν το σπίτι σου και η απλότητά του θυμίζει κάτι απ’ τα παλιά. Σπιτικά μεζεδάκια που μοσχοβολάνε (πατατούλες, κεφτεδάκια, λουκάνικα, τυριά και πολλά ακόμη) συνδυάζονται με αποστάγματα, μπύρες και καλό κρασί και μας στρώνουν το πιο νόστιμο τραπέζι! Για τις μέρες της Σαρακοστής, παράλληλα με τα πιάτα που σερβίρονται καθημερινά, θα βρούμε στο τραπέζι μας πατατοσαλάτα, ντολμαδάκια, χταπόδι ξυδάτο, καλαμαράκια τηγανιτά, ταραμοσαλάτα, τουρσιά και φυσικά τα αγαπημένα χόρτα που ο Βασίλης τα προμηθεύεται από συγκεκριμένους παραγωγούς και αν δεν τα βρει εκεί δε θα τα βρούμε ούτε εμείς στον κατάλογο. Ο Βασίλης το γουστάρει πολύ αυτό το μαγαζί, όπως και τα λαϊβάκια που στήνονται σε ανύποπτο χρόνο, κι αυτό σίγουρα συμβάλλει στη μυσταγωγική ατμόσφαιρα του μαγαζιού και στη γνησιότητά του!
Ευφρονίου 70, Καισαριανή | 210 72 20 077
Fb: ΕΝΑλλακτικός ΚΑΦΕνές Βασίλη
Ig: @enallaktikos_kafenes_vasilh
Kούλουμα
Τα κούλουμα είναι ο υπαίθριος εορτασμός της Καθαράς Δευτέρας, η οποία από τους λαογράφους θεωρείται ο επίλογος των βάκχικων εορτών της Αποκριάς. Σε ορισμένες περιοχές σήμερα «καθαρίζουν» ό,τι απόμεινε από τα μη νηστίσιμα φαγητά της αποκριάς, ενώ σε άλλες καθαρίζουν τις κατσαρόλες και όλα τα χάλκινα σκεύη από τα λίπη της αποκριάς με ζεστό σταχτόνερο. Υπάρχουν πολλές εκδοχές για το πώς καθιερώθηκαν, αλλά και την προέλευση του ονόματος. Το μόνο σίγουρο, όμως, είναι ότι δύο πράγματα χρειάζονται για να τα γιορτάσουμε και να νιώσουμε πάλι εκείνη τη λαχτάρα που είχαμε παιδιά για το αν θα πετάξει ο χαρταετός και αν θα προλάβουμε την ξεροψημένη άκρη της λαγάνας…
Πίνακας: Σπύρος Βασιλείου “Χαρταετοί”
Χαρταετός
Οι χαρταετοί είναι μαγικές κατασκευές. Η ιστορία τους χάνεται πίσω στα χρόνια και στους ουρανούς της ανατολικής Ασίας και της Κίνας· με αυτούς έδιωχναν τα κακά πνεύματα. Φτιαγμένοι από ένα σωρό υλικά, σχήματα, χρώματα, συνδέουν τη γη με τον ουρανό, φτάνουν εκεί που εμείς δεν μπορούμε, μας δίνουν για λίγο τις δυνάμεις των πουλιών ή κάποιων παράξενων πλασμάτων που ξέρουν τα μυστικά του αέρα και σίγουρα έχουν πλουμιστές ουρές! Για τα ελληνικά κούλουμα, ο χαρταετός κατασκευαζόταν πάντα από τα ίδια τα παιδιά, με ή χωρίς τη βοήθεια των δικών τους, με απλά υλικά, όπως χαρτί, καλάμι ή λεπτό πηχάκι, σπάγγο και εφημερίδες και με περισσεύματα από τις αποκριάτικες κορδέλες. Το πέταγμα του χαρταετού την Καθαρά Δευτέρα συμβολίζει το πέταγμα της κάθε έγνοιας του χειμώνα και την ανύψωση της ψυχής. Άνοιξη σου ερχόμαστε!
Για να πετάξει ο χαρταετός θέλει αεράκι και μεγάλη προσοχή:
στα ζύγια της καλούμπας
στα ζύγια της ουράς
στο μέγεθος της ουράς
Ο χαρταετός μας θυμίζει
Αμόλα καλούμπα: άσε τα πράγματα να συμβούν και μην προσπαθείς να ελέγχεις τα πάντα. Άσε που είναι αδύνατο. Let things flow και αν σκαλώσει ο χαρταετός στο σύρμα, φτιάξε έναν καινούριο.
Πικ-νικ σε λόφους και αλσάκια
Λέγεται ότι οι Αθηναίοι, ήδη πριν από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, γιόρταζαν τα κούλουμα στις πλαγιές του λόφου του Φιλοπάππου. Καθισμένοι σε βράχους και βραχάκια, έπιναν και έτρωγαν τους μεζέδες των ημερών, από το μεσημέρι μέχρι και τη δύση του ηλίου. Πλανόδιοι μουσικοί, λατέρνες, δημοτικοί και λαϊκοί χοροί, συμπλήρωναν τη γιορτινή ατμόσφαιρα. Συναθροίσεις επίσης γινόντουσαν στην περιοχή γύρω από τις στήλες του Ολυμπίου Διός, όπου έστρωναν κιλίμια και κουβέρτες, άπλωναν τα φαγώσιμα και τα μουσικά όργανα δίνανε τον ρυθμό. Τις προηγούμενες μέρες, οι ντελάληδες προμήνυαν το χαρμόσυνο γεγονός, φωνάζοντας: «Μασκαράδες και πολίται, στις Κολόνες να βρεθείτε».
Στις μέρες μας τα βασικά δεν έχουν αλλάξει. Για να πετύχει το πικ-νικ χρειάζεται πρώτα απ’ όλα καλή παρέα. Χρειάζεται και καλό καιρό, αλλά και το αεράκι για τον χαρταετό μας, ένα τραπεζομάντηλο και τα βασικά φαγητά της μέρας αυτής: λαγάνα, χαλβά, ταραμοσαλάτα, ελιές, τουρσί, ντολμαδάκια γιαλαντζί και, φυσικά, φασολάδα. Εντάξει, πιες και κρασί, δεν θα πάθεις τίποτα.
Πίνακας: Σπύρος Βασιλείου “Το τραπέζι της καθαράς Δευτέρας
ΚΑΦΕΝΕΙΟ ΠΙΠΗΣ
Σαρακοστιανά στον Κεραμεικό
Ένα καφενείο παντός καιρού που ποτέ δε σε απογοητεύει ποτέ με τις απλές αλλά πεντανόστιμες γεύσεις του και τα προσεγμένα ελληνικά υλικά του τα οποία διαλέγει η ίδια η Σοφία –ιδιοκτήτρια του μαγαζιού– ένα προς ένα από παραγωγούς. Το διάστημα της Σαρακοστής, παράλληλα με τη σταθερή κουζίνα του μαγαζιού, ο Πίπις ετοιμάζει για εμάς μους ταραμά (χωρίς ψωμί και με σούπερ απαλή υφή), χταπόδι ξυδάτο, καλαμαράκια τηγανιτά, μύδια αχνιστά, ντολμαδάκια, γίγαντες και φάβα. Οι χειροποίητοι ρεβυθοκεφτέδες είναι μία πολύ καλή επιλογή για τις μέρες αυτές, που δεν τη βρίσκεις συχνά σε μαγαζιά, όπως και τα όστρακα που δε θα τα βρείτε κάθε μέρα αλλά αν τα πετύχετε μην τα αφήσετε να σας ξεφύγουν. Οι σουπιές με σπανάκι από τα χεράκια της Σοφίας είναι το καλό μαγειρευτό σαρακοστιανό έδεσμα που σίγουρα αξίζει να δοκιμάσουμε!
Μεγάλου Αλεξάνδρου 86, Κεραμεικός
Τ.: 697 66 15 881 | fb: Καφενείο πίπις