Παλιές Χάρτινες Αγάπες: Τα Χριστούγεννα των παλιών περιοδικών

Οι παλιές χάρτινες αγάπες είναι η στήλη που σε άλλους θα θυμίσει και σ’ άλλους θα συστήσει δημοφιλή περιοδικά ποικίλης ύλης του περασμένου αιώνα. Περιοδικά που αγαπήθηκαν, απέκτησαν φανατικό αναγνωστικό κοινό και άφησαν ανεξίτηλο το στίγμα τους στην ιστορία του ελληνικού περιοδικού Τύπου.

Από τη δεκαετία του ‘60, τα Χριστούγεννα στην Ελλάδα σταδιακά μετατρέπονται σε μια φαντασμαγορική καταναλωτική γιορτή. Εμπορικά καταστήματα στολίζουν τις βιτρίνες τους, λαμπιόνια ανάβουν σε όλους τους κεντρικούς δρόμους και ο κόσμος ξεχύνεται ν’ αγοράσει δώρα, παιχνίδια και φαγητά για τα εορταστικά τραπέζια. Και φυσικά αυτή η μετάβαση στην κοινωνία της κατανάλωσης αποτυπώνεται γλαφυρά στα περιοδικά ποικίλης ύλης της περιόδου.

Τα χριστουγεννιάτικα τεύχη της εποχής καταρχήν αυξάνουν τον όγκο τους και η ύλη εμπλουτίζεται, κυρίως με διαφημίσεις. Οι διαφημιστικές καταχωρήσεις στα περιοδικά ήταν ελάχιστες, όπως και γενικά οι εικόνες, αντιθέτως, το κείμενο πρωταγωνιστούσε κατά κανόνα στις σελίδες τους. Ωστόσο, στα χριστουγεννιάτικα τεύχη αυτό αλλάζει. Στο περιοδικό ΕΙΚΟΝΕΣ, π.χ., που απευθύνεται σ΄ ένα αστικό κοινό με ικανή αγοραστική δύναμη, τα χριστουγεννιάτικα τεύχη της δεκαετίας του ’60 κατακλύζονται με διαφημίσεις ακριβών γαλλικών αρωμάτων (Marcel Rochas, Jean Patou), κοσμημάτων και αξεσουάρ διάσημων οίκων του εξωτερικού (Dior, Channel), του δημοφιλούς ουίσκυ Johnny Walker, του διάσημου κονιάκ Hennessy και αθηναϊκών αριστοκρατικών καταστημάτων ένδυσης (Κωνσταντάρας, Αλεξανδράκης, Άμαζων). Αλλά και στο λαϊκότερο Ρομάντσο, που απευθυνόταν στα φτωχότερα στρώματα και γενικώς είχε λίγες διαφημίσεις, την περίοδο των γιορτών οι διαφημίστικές του καταχωρήσεις αυξάνονται αισθητά. Χαρακτηριστική είναι αυτή του «Χριστουγεννιάτικου Λαχείου των Συντακτών», που ήταν μάλιστα ολοσέλιδη, συνήθως στην τελευταία σελίδα του περιοδικού.

Από τα εορταστικά τεύχη φυσικά δεν θα μπορούσαν να λείπουν τα θέματα για την οργάνωση των εορταστικών τραπεζιών. Τα περιοδικά αναλαμβάνουν να μυήσουν την Ελληνίδα νοικοκυρά στις νέες τάσεις του εξωτερικού σε μαγειρική και διακόσμηση, φέρνοντας αέρα κοσμοπολίτικο στο ελληνικό σπίτι. Έτσι, νέες συνταγές έρχονται από το εξωτερικό για να εμπλουτίσουν και να εκμοντερνίσουν το γιορτινό τραπέζι: γλυκά με πολύχρωμα ζελέ, φρούτα και σαντιγύ, ορεκτικά πασπαλισμένα με μαγιονέζα και λαχανικά και φυσικά η –παραδοσιακή πια– ψητή γαλοπούλα, γεμιστή με καρυκεύματα και κιμά, ήρθαν για να μείνουν και να αντικαταστήσουν τα χριστόψωμα, τις δίπλες, τα ζυγούρια στη γάστρα και τις κρεατόπιτες. Την ίδια περίοδο, το δέντρο γίνεται η απόλυτη διακοσμητική τάση των Χριστουγέννων και πολλές Ελληνίδες σταρ φιγουράρουν στα εξώφυλλα των περιοδικών πλάι στο στολισμένο χριστουγεννιάτικο έλατό τους.

Ωστόσο, παρά τον κοσμοπολίτικο αέρα που αποπνέουν τα εορταστικά τεύχη, τα Χριστούγεννα στην Ελλάδα δεν έχουν ακόμη απωλέσει εντελώς τον θρησκευτικό τους χαρακτήρα. Έτσι, μέχρι και τα τέλη περίπου της δεκαετίας του ’70, πλάι στις διακοσμητικές προτάσεις για το στολισμό του σπιτιού και του τραπεζιού, συναντά κανείς εικονογραφημένες ιστορίες από την παλαιά και την καινή διαθήκη, αφιερώματα για τους παραδοσιακούς εορτασμούς και τα έθιμα της ελληνικής επαρχίας και, φυσικά, τα εξώφυλλα εξακολουθούν να εμπνέονται από θρησκευτικά θέματα.

Πηγές:

• Παναγιώτα Ατσαβέ, “Καλλιρρόη Σιγανού-Παρρέν και η «Εφημερίς των Κυριών», Ιστορία της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και των Αρσακείων Σχολείων. history.arsakeio.gr
• Ελένη Βαρίκα, Η εξέγερση των κυριών.
• Η γένεση μιας φεμινιστικής συνείδησης στην Ελλάδα 1833-1907, Παπαζήσης, Αθήνα 2011.
• Εφημερίς των Κυριών, 16-7-1900